Maslow’ un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı Işığında IK Politikaları Üzerine Bir Yazı başlıklı paylaşımımda, şirketlerin IK politikalarına ilişkin farklı bir perspektiften bakmaya çalışmış ve Maslow’ un meşhur kuramının pratikteki yansımalarına değinmiştim. Bu yazımda ise, 2019 İnsan Kaynakları trendleri arasında önemli bir yere sahip olacağı hususunda ilgili çevrelerce kesin bir fikir birliğine varılmış olan “çalışan motivasyonunun arttırılması” konusuna, çalışanların aileleri perspektifinden bakarak, dilim döndüğünce değinmek istiyorum.
Bu yılın en başta gelen iki IK trendinin “IK’ da Yapay Zeka Uygulamaları” ve “Çalışan Bağlılığı” olacağı öngörülmekte. Kişisel ilgi alanlarımdan birisi olan “Yapay Zeka (AI-Artificial Intelligence) konusuna ayrı bir yazımda değinmek istiyorum. Burada ise, çalışan bağlılığının sağlanması ve motivasyonunun arttırılması yönünde ortaya konabilecek bir çerçeve çizmeye çalışacağım. Çalışanların aileleri odaklı bir IK çerçevesi…
Küçükten büyüğe her şirketin resmi (formal / yazılı) veya gayrı resmi (informal / yazılı olmayan) bir insan kaynakları politikası mutlaka mevcuttur. Küçük ölçekli şirketlerde bu politika, firma sahibinin personele bakış açısını ve konuya yaklaşımını yansıtırken; kurumsal firmalarda global ölçekli çalışmalar ve modern IK uygulamaları çerçevesinde politikalar oluşturulmakta ve güncellenmektedir. Bununla birlikte; öyle veya böyle, çalışanların kuruma bağlılığını ve motivasyonlarını arttıracak çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Bu noktada, çok yaratıcı uygulamalar ile karşılaşabilirken, genellikle klasikleşmiş ve sektör standardı haline gelmiş güdüleme araçlarını görmekteyiz.
Peki, çalışanların aileleri için gerçekleştirilecek hangi uygulamalar, çalışanların motivasyonlarını en üst düzeye çıkarmaya yardımcı olabilir ve personel bağlılığını arttırırken eleman sirkülasyonunu minimum düzeye indirebilir? Bugüne kadar bizzat uyguladığım, uygulandığını gördüğüm, okumalarımda rastladığım ve düşünce olarak geliştirdiğim uygulamalara ilişkin kapsamlı bir liste sunmak istiyorum.
Listeye geçmeden önce, aile kavramının özellikle toplumumuzdaki önemine dikkat çekmek istiyor, bu konuda atılacak adımların her zaman karşılık bulduğunu ekliyor ve her çalışanın kendi ihtiyaçlar piramidine paralel olarak zihninde değerlendirdiği bir aile piramidi olduğuna ve buradaki ihtiyaçların da aynı şekilde tatmin edilmesinin gerekliliğine inandığımı belirtmek istiyorum.
Çalışanın mutluluğuna ve bağlılığına giden yol ile ailesinin ve yakın çevresinin işine bakış açısı arasında bir korelasyon olduğunu görmekteyiz. Yaptığı iş ile ilgili olarak ailesinin onayını almayan (iş – aile çatışması yaşaya) çalışanların yüksek motivasyona sahip olmalarını beklemek hayaldir. Kişi işinden gurur duyamıyorsa herhangi bir olumsuzlukta işini savunamaz duruma gelecektir ve bu da bir stres kaynağıdır. Geciken maaşlar, geç saate kadar çalışılması gereken haller, sürekli seyahatler gibi. Tüm bunların yanı sıra, işten ayrılma nedenlerine yakından baktığımızda, iş – özel hayat (yaşam olarak da kullanılmakta) dengesinin kurulamaması nedeniyle (genellikle aileye yeterince vakit ayıramamak) ortaya çıkan istifaların çok yüksek bir oranda olduğunu görmekteyiz.
Aşağıdaki liste tüm bu hususlar ışığında, çalışanların yaptığı işin ailesine tanıtılması, çalışanların işleri ile gurur duyması, çevresine karşı işini yüceltebilmesi amacıyla yapılabilecek uygulamaları içermektedir:
#1 Tüm çalışanların ailelerinin, özellikle aile büyüklerinin katılacağı bir etkinlik düzenleyerek başlayabiliriz. Zira, ebeveynler için hayattaki en önemli gayelerden birisi, çocuklarının iyi bir eğitim almaları ve güzel bir iş bularak başarılı olmalarıdır. Ne tuhaftır ki, özellikle kurumsal firmalarda çalışan birçok kişinin ailesi çocuklarının nerede çalıştığını, işyerinde ne yaptığını gözleriyle göremeden bu dünyadan göçüp gitmektedir.
Çalıştığım iş yerinde bu gerçekten yola çıkarak, oldukça duygusal bir etkinliğe imza atmıştık. Her çalışanın annesi, babası, eşi, kardeşleri, akrabaları vb. oluşan misafirlerini ofisimize davet ettik. Herkes belli bir süre kendi çocuğunun yanında oturarak günlük iş akışı içerisinde neler yaptığını, nerede oturduğunu vs. gözlemleme fırsatı buldu. Her masada 4-5 kişi, görülmeye değer bir manzara oluşturmuştu. Ardından hep birlikte toplantı salonuna geçildi ve herkes kendi hayat hikayesinden yola çıkarak hazırladığı filmi topluluğa sundu. Gözyaşlarının sel olduğu bu anlardan sonra ise, hep birlikte kokteyl salonuna geçilerek birlikte hoşça vakit geçirildi.
Gün bittiğinde tüm katılımcıların yüzü gülmekteydi ve ilk defa böyle bir etkinliğe katılmış olmanın verdiği heyecan uzun süre hissedildi.
Böylesi bir etkinliğin diğer bir olumlu etkisi de, çalışanların ailelerinin yakından tanınması, isimlerinin öğrenilmesi için iyi bir fırsat yaratmasıdır. Zira, çalışanların her birisinin iş dışında da bir hayatı vardır ve gerçek sorunları olduğu unutulmamalıdır. Bu sorunlarla gerçekten gönülden ilgilenmek, ailelerinin hatırını sormak, aile bireylerini anarken isimlerini kullanmak çalışanların işten doyumlarını en üst düzeye çıkaracaktır. Bu çerçevede özellikle kişiye özgü, terzi işi (tailor – made) motivasyon araçları kullanılmasının da altını çiziyorum.
#2 Personelin katılacağı sosyal etkinliklerde, özellikle outdoor aktivitelerde mutlaka ailelerin katılımı teşvik edilmelidir. Belki bir şirket pikniği bu konuda atılacak ilk adımlardan birisi olabilir.
#3 Personelinize vereceğiniz ödüllerde, çalışanların aileleri de mümkün mertebe ödüle dahil edilmeye çalışılmalıdır. Örneğin eşler ile birlikte gidilebilecek bir tatil veya en azından bir sinema bileti gibi.
#4 Eğer imkanlarınız elveriyorsa, görece büyük bir yapınız varsa, Anadolu’ da yer alan bir çok büyük firma gibi, özellikle mavi yakalı çalışanlarınız için münferit veya toplu düğün törenleri ve/veya sünnet şölenleri düzenleyebilirsiniz. İlişkili olarak, şirketin makam aracının (varsa) düğünlerde gelin arabası yapılması da düşünülebilir.
#5 Siyasiler tarafından da önemi kavranan bir diğer hususun mutlaka işverenlerce de göz önünde bulundurulması gerektiğine inanıyorum. Bir insanın desteğe en çok ihtiyaç duyduğu anda, bir cenazesi varken, kendisinin yanında olunması gerekliliğine. Bu konuda standart kurumsal uygulamalar geliştirilmesi oldukça faydalı olacaktır.
#6 Personelin başarılı çocuklarına, kısmi veya tam kapsamlı burs verilmesi de bir diğer önemli güdüleme aracı olacaktır.
#7 Günümüzde en çok kullanılan araçlardan birisi olan “çalışan sağlık sigortası” na değinmeden geçmek olmazdı. Sağlık sigortasının tüm aile bireylerini kapsayacak şekilde yapılması ise bu noktada oldukça önemli. Hatta aile bireylerini de kapsayacak yıllık düzenli bir check-up uygulaması oldukça iyi bir motivasyon kaynağı olabilir.
#8 Çocuklu çalışanlar için en önemli sorunların başında kendileri işte iken çocuklarının durumlarının ne olacağı gelmektedir. Küçük ölçekli firmalarda küçük yaştaki çocukların gideceği harici kreşler konusunda çözümler geliştirilebilecek iken, büyük ölçekli firmalarda kurum bünyesinde benzer faaliyetlerde bulunulması tahmin edileceğinden çok daha büyük bir motivasyon kaynağı sağlayacak, hatta kadın çalışanlar için o iş yerinin tercih edilmesi için başlı başına bir neden olabilecektir. Bursa’ da yer alan Yeşim Tekstil bu konudaki en başarılı örneklerden birisidir. Çalışanların çocuklarına yönelik kurum içi iletişim çabaları özellikle son dönemlerde önemi anlaşılan bir alan olduğundan dolayı üzerinde esaslıca düşünülmesi gerektiğine inanıyorum. Konu ile ilgili olarak, “Örgütsel İletişim İçin yeni Bir Hedef Kitle: Çalışanların Çocukları” başlıklı akademik çalışmayı okumanızı tavsiye ederim.
#9 Çalışanlarınızın çocukları, hatta çalışanlarınız askerlik görevlerini ifa ederken kendilerine yönelik ufak bir destekte bulunmak, kendilerinde hayat boyu unutmayacakları bir minnet duygusu oluşturabilecektir ve mutlaka değerlendirilmelidir.
#10 Çalışanlarınızın eşlerinin ve diğer aile bireylerinin çalışma tempolarını, boş günlerini, tatil dönemlerini, çalışma saatlerini mutlaka öğrenmeli ve kendi çalışanınıza, aileleri ile zaman geçirebilecekleri fırsatları yaratmaya çalışmalısınız. Özellikle şu anda işgücünün çok önemli bir bölümünü oluşturan X ve yakın gelecekte sahneyi kaplayacak olan Y kuşakları için bu konu çok daha hassas.
#11 Belki biraz daha uç bir örnek olacak ama, özellikle nüfusu yaşlanan Batı ülkelerinde artık yaşlı bakımı ile ilgili bir takım çalışmalar da yapılmakta. Gerek çalışanın kendi yaşlılığını huzurlu yaşaması, gerekse bakmakla yükümlü olduğu yaşlı kişilere iyi bir bakım sağlayabilmesi, ülkemizde de giderek önem kazanmaya başlıyor. İşte tam bu noktada IK birimleri için yeni bir uygulama alanı ortaya konabilmesi pekala mümkün.
#12 Doğum yardımı uygulamaları da oldukça önemli ve çalışanların aileleri hedefli motivasyon uygulamaları bakımından başlı başına bir kalem olarak düşünülmeli. Aslında işin sırrı, samimi olarak sevinci ve acıyı paylaşabilmek.
#13 İş Kanunu’ nda belirtilen hallerin ve sürelerin dışında, aile bireylerine ilişkin doğum, ölüm vb. durumlarda kuruma özgü uygulamalar ile, bu hakların kapsamlarının genişletilmesi de bir diğer motivasyon kaynağı olarak düşünülebilmektedir.
Sizin de aklınıza gelen ve/veya bizzat deneyimlediğiniz, ” çalışanların aileleri ” odağında motivasyon uygulamaları var ise, yorum kısmında tüm işletme yazıları okuyucuları ile paylaşmanızı rica ederim.
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.