Limanlarda Verimlilik

Verimlilik Kavramının Genel Anlamı ve Çeşitli Tanımları başlıklı yazımda, 2004 yılında hazırladığım “Limanlarda Verimliliğin Ölçülmesine Yönelik Bir Bilgisayar Yazılımının Geliştirilmesi ve İzmir Limanı Uygulaması – Creating a Software About Port Productivity Measurement and Port of Izmir Application” başlıklı yüksek lisans bitirme tezimden ilgili bölümü paylaşmıştım. Bu yazımda da yine aynı çalışmadan limanlarda verimlilik ile ilgili bölümü aktarmak istemekteyim:

Verimlilik Kavramının Genel Anlamı ve Çeşitli Tanımları başlıklı yazıda üzerinde durulan tüm hususlar, limanlarda verimlilik için de geçerlidir. Zira, verimlik yasaları her işletme türü için ortaktır. Ancak; her işletme türü için geçerli olan farklı bir takım unsurlar, liman işletmeleri için de söz konusudur.

Deniz ulaşımının önemi düşünüldüğünde, limanların verimli çalışmasının dünyadaki ekonomik gelişmeleri doğrudan etkilediği ortaya çıkmaktadır. Liman tasarımlarında gemilerin ve liman yapılarının yüksek maliyetleri, her ikisinin de mümkün olabilecek en yoğun şekilde kullanımını gerektirmektedir. Ancak bir limanda rıhtımların hizmet için sürekli dolu olması gemilerin bekleme kuyruğu (artan gemi maliyetleri) oluşturmalarına neden olmakta, buna karşılık gemilerin çok hızlı hizmet görebilmeleri için çok büyük kapasitede liman (çok sayıda rıhtım ve elleçleme ekipmanı) tasarımı ise büyük yatırımlara neden olmaktadır.

Liman kapasitesini belirleyen ana faktörler, rıhtımlarda verimli yükleme – boşaltma, liman içinde verimli yük taşınması ve depolama, limanın iç bölgelerle bağlantısıdır. Liman işletmesini belirlemesi açısından rıhtımlarda verimli yükleme – boşaltma en önemli faktör olup, rıhtım sayısı ve yükleme – boşaltma kapasitesine bağlıdır.

Bir liman yatırımında verimlilik ancak rıhtımların sürekli hizmet vererek dolu olmasını sağlayacak şekilde tasarımı ile sağlanabilir. Öyle ki, az sayıda rıhtım olması gemilerin kuyrukta hizmet için beklemelerine yol açacaktır. Buna karşılık, çok sayıda rıhtım olması durumunda ise, gemiler beklemeden hizmet görecektir. Bu durum rıhtım kullanım oranını düşürerek yatırımın bir kısmının kullanılmamasına yol açacaktır (Ergin ve Yalçıner, 1990).

Liman verimliliği ülkeden ülkeye, hatta aynı ülke içerisindeki bölgeden bölgeye değişiklik gösterebilmektedir. Bunun başlıca nedeni ise, her limanın farklı karakteristikleri olması ve liman verimliliğinin çok farklı parametrelere bağlı olmasıdır. Örneğin, Uzak Doğu’ daki limanlar için yüksek verimlilik oranından bahsedilebilirken, Afrika ve Güney Amerika’ daki limanların genel olarak düşük verimlilik ile çalıştıkları ifade edilebilir.

Verimliliğin ölçülmesi hususu, limanlar açısından da oldukça büyük önem arz etmektedir. Üzerinde durulması gereken ise, limanlarda verimlilik ölçümünde kullanılacak parametrelerin ortaya konulmasıdır. Bir sonraki konu başlığı altında bu husus incelenmektedir.

Konunun daha iyi kavranabilmesi için, limanlarda verimlilik için söz konusu olan parametrelerin bir çoğunun, limanın tercih edilme sebepleri için sıralanabilecek olan konu başlıkları ile benzer olduğu da söylenmelidir.

Ancak; limanlarda verimliliğin tam ve doğru olarak ölçülmesi oldukça zordur. Bunun en büyük nedeni, önceden de bahsedildiği gibi, ölçülmesi gereken parametrelerin çokluğu ve karmaşıklığıdır. Ayrıca; limanlar için söz konusu olan verimlilik değerlerinin hesaplanmasında hangi sonuçların göz önünde bulundurulacağı konusunda da bir ikilem yaşanması mümkündür. Verimlilik ile ilgili bir çok matematiksel sonuç, tek başına anlam ifade etmemektedir. Bu nedenle, bir limanın verimli olup olmadığından söz edebilmek için, tüm sonuçlar birlikte değerlendirilmeli ve konuya geniş bir perspektiften bakılmalıdır. Örnek olarak, sadece hizmet verilen gemi sayısı veya birim personel başına elleçleme miktarı, liman hakkında kesin kanaat getirmek için yeterli olmayacaktır.

Daha detaylı bir sonuca varılabilmesi için, gemiler ve elleçleme ekipmanları ile ilgili bir takım farklı sorguların sonuçlarına da ihtiyaç duyulmaktadır. Genel verimlilik hesaplarında olduğu gibi, limanlarda da genellikle toplam üretim ve kişi başına düşen ortalama çıktı miktarı dikkate alınmaktadır. Toplam üretimden kasıt, birim zamanda elleçlenen toplam yük miktarı olurken, emek verimliliği kavramı, kişi başına elleçlenen yük miktarını göstermektedir.

Limanlarda Verimliliğin Ölçülmesi

Çalışmanın uygulanacağı liman için, matematiksel olarak ifade edilebilen bir verimlilik değerinden veya söz konusu limanın verimli olup olmadığından söz edebilmek için şu göstergelerden faydalanabilmek mümkündür:

Bulunacak tüm sonuçlar için, limanın özellikleri de bir ön şart olarak göz önünde bulundurulmalıdır. Zira, limanın kapasitesini bilmeden, hizmet verdiği gemi sayısının az veya çok olduğunu söylemek anlam taşımayacaktır. Bununla birlikte; elleçleme operasyonlarında görev alan personelin (girdinin) sayısı ve nitelikleri düşünülmeden, elleçlenen yük miktarını ölçmek doğru sonuçlara ulaştırmayacaktır.

Verimlilik için söz konusu hususlar, girdi – çıktı ayrımı yapılmaksızın, kısaca şu başlıklar altında sıralanabilir:

Limanda hizmet gören toplam gemi sayısı: Birim zaman için, hizmet verilen, gemi sayısı, verimlilik hesabında kullanılabilecek çıktılardan birisidir.
Hizmet verilen gemilerin türleri: Bir gemi için yük vb. bilgilerin değerlendirilebilmesi için geminin türü bilinmelidir. Örneğin, yolcu gemileri için verimlilik konusuna farklı açıdan yaklaşılırken (yolcu sayısı gibi) RO-RO gemileri için araç sayısını esas alan bir yaklaşım geliştirilmelidir.
Süre: Gemiye verilen hizmet ile ilgili olan süreler de, verimlilik için esas teşkil edebilecek girdiler arasında sayılabilir.
Yük miktarı: En önemli çıktı olarak, boşaltılan ve / veya yüklenen yük miktarı, çalışmamızdaki başta gelen parametrelerden birisidir.
İşgücü: Aynı şekilde, çok önemli bir verimlilik göstergesi olan birim işgücü veya işgücü x saat için elde edilen çıktı miktarını ölçebilmek için gerekli parametredir. İşgücünün nitelikleri ve sayısı belirleyici özellikler olmaktadır.
Ekipman: Limanlardaki elleçleme işlerini gerçekleştiren ekipmanların ne derece verimli olarak kullanıldığı da göz önünde bulundurulması gereken bir husustur.
Rıhtımlar: Limanlarda verimlilik ile ilgili olarak yapılacak bir çalışmanın önemli bir bölümü rıhtımlara ayrılmalıdır. Zira, rıhtımların sayısı ve özellikleri, birim rıhtım sayısı veya uzunluğu başına elleçlenen yük miktarı şeklinde özetlenebilecek performans göstergesinin hesaplanabilmesi için, hesaba dahil edilmesi gereken parametrelerdir.

Limanlarda verimliliğin ölçülmesi bahsinde işlenmesi gereken bir diğer konu ise, ölçüm esnasında karşılaşılan güçlüklerdir.

Önceki kısımlarda da bahsedildiği üzere, limanlarda verimliliğin ölçülmesi, bazı noktalarda çok zor hatta imkansız olabilmektedir. Bu zorlukların üstesinden gelebilmek için ise, öncelikle yapılması gereken, sorunun doğru ve tam olarak teşhis edilmesidir. Limanlarda verimlilik hesapları ile ilgili sonuçlara ulaşma konusunda engel teşkil eden önemli bazı unsurlar aşağıda sayılmaktadır:

Elleçlemede görev alan işgücünün ve ekipmanın, çalışma süresinin ve hangi yüke ne kadar hizmet verdiğinin tam olarak tespit edilmesinde yaşanan güçlükler,
Yönetimsel anlamda ve hizmet kalitesi bakımından girdilerin çok zor gözlemlenmesi,
Hizmet verilen tarafların çok farklı karakteristiklere sahip olması,
Verimlilik ölçümü için gerekli tüm verilerin toplanmasının zorluğu,
Limanların genellikle çok büyük ölçekli işletmeler olması,
Liman hizmetlerinde bir çok tarafın konuya dahil olması,
Özellikle devlet eliyle işletilen limanlarda görülen bürokrasi,
Bilgi işlem altyapısının ve teknik imkanların yetersizliği,
Bu konuda eğitimli işgücü açısından yaşanan eksiklikler,
Hava koşulları gibi doğal nedenlerin, tüm liman faaliyetleri üzerindeki etkisi,
Yüklerin çok farklı birimler (ton, yolcu, TEU gibi) ile ifade edilmesi ve tüm yüklerin konteyner gibi ünitize bir biçime sokulamaması,
Limanların, dış ticaret ile yakından alakalı olmaları nedeni ile, çevresel tüm faktörlerden büyük miktarda etkilenmeleri,
Limana gelecek gemi ve yükler için, uzun dönemli bir plan yapılmasının zorlukları.

SUMMARY

Because of the globalization, social and economic borders are being disappeared today. As a result of this situation world trade volume and the demand for international transporting sector are increasing continuously and fast.

Maritime transportation is also continuing its development trend depending on the technological and the other developments. New commercial centers, bigger ships, technological developments support this development trend.

Key points for the maritime transportation are ports. Productivity and efficiency of ports are so important for the port authority and the country. Anyway, only different services win the competition in today’s competitive markets. The key point for cost minimization and increasing service quality is productivity.

Especially, as a result of its location between three continents and seas and many international trade roads it is inevitable for Turkey to have many ports. At this point it must be aimed to manage the ports productive and to provide a competitive advantage.

This study has primarily focused on the term “productivity” and the definition of the parameters for the measurement of “port productivity”. In the frame of these parameters, the basic components for creating a computer software, which can be used in any port, have been defined. At the final stage of this study, an application, which has analyzed ports and port productivity related to the informations given in the other chapters, for Port of İzmir is presented.

Limanlarda Verimlilik